Hoe maak je een kaartspel voor de zorg dat niet alleen inhoudelijk van meerwaarde is, maar ook qua uitstraling boven het bestaande aanbod uitstijgt? Met die vraag ging ontwerper Twan de Vaal, alumnus van de master Crossover Creativity aan HKU, aan de slag.

Twan heeft een drukke dag voor de boeg. Om 13.00 uur wordt hij weer verwacht in het restaurant waar hij tijdelijk als souschef werkt. Hij maakt lange dagen maar hij heeft er plezier in, hij is allang blij dat hij weer onder de mensen is. “Die interactie met anderen heb ik de afgelopen tijd gemist,” vertelt hij als we hem via de Zoom-verbinding spreken. “Net toen ik van start wilde met mijn onderzoek, brak de pandemie uit. Het keurig gestructureerde plan dat we hadden gemaakt kon zo de prullenmand in.” Er zat voor Twan niets anders op dan zich aan te passen aan de situatie. Hij vroeg een halfjaar uitstel aan bij SIA en werkte daarna veelal alleen thuis, waar hij bijna tegen de klippen op afspraken probeerde in te plannen met overbezette medewerkers binnen een toch al uitgeput zorgapparaat.

Waarheid
En dat terwijl de essentie van zijn product nu juist ‘verbinding’ is. Twan: “Mijn spel, ‘Waan-zinnig Gesprek’, is gebaseerd op bestaande gesprekstechnieken die allemaal draaien om de vraag: hoe kun je contact maken met iemand die anders denkt dan jij?” Als een dierbare bijvoorbeeld beweert dat hij achtervolgd wordt door allemaal zwarte auto’s, legt Twan uit, ben je snel geneigd om dat te weerleggen. “Je intuïtieve reactie is: ‘dat is niet waar’. Maar voor die persoon is het wél de waarheid.” Om in plaats van in conflict, in contact te komen, is het van belang om gemeenschappelijke grond te vinden en vertrouwen te wekken. De gesprekstechnieken waar Twan zich op baseert, helpen daarbij [meer daarover in dit interview].

Digitale variant
Maar hoe pak je dat aan in een tijd waarin je afstand moet houden? “Het plan om een digitale variant van mijn spel te ontwikkelen was onderdeel van mijn subsidieaanvraag,” zegt Twan. “Door corona kwam daar de focus op. SIA dacht daarin goed mee. Ze waren eerder al flexibel in het uitstellen van het traject. Nu mocht ik een deel van het geld anders besteden dan van tevoren overlegd. Dat gaf heel veel vrijheid.” Twan volgde een cursus digitaal ontwerpen en maakte virtuele prototypes, een periode waarin hij onwijs veel leerde – maar voor zijn spel werkte het niet. Online verwerd het al gauw tot een soort zakelijke transactie, legt hij uit: één persoon met het leerdoel om die gesprekstechnieken onder de knie te krijgen en aan de andere kant van de lijn één persoon op wie die technieken worden geoefend.

Contact
“De kracht van mijn product is en blijft toch het fysieke gesprek dat je met elkaar voert,” zegt Twan. En een spel als dit moet juist allesbehalve afstandelijk zijn. “Mensen met een psychosegevoeligheid worden vaak niet goed begrepen. Voor hun naasten zijn er weinig mogelijkheden om daar gericht iets aan te doen.” Twan spreekt uit ervaring: in zijn persoonlijke omgeving komt schizofrenie voor. Zijn onderzoek tijdens de master Crossover Creativity resulteerde in een spel dat enorm helpend bleek voor hem en zijn familie. “Mijn product vergroot de manieren waarop je het contact aan kan gaan. Dat gun je toch iedereen?”

Commercieel
De beoordelingscriteria van de SIA Take-offsubsidie richten zich niet alleen op maatschappelijke relevantie maar ook op commercieel potentieel. Schizofrenie komt in Nederland bij ongeveer 1% van de bevolking voor. Zij en hun naasten vormen dus niet bepaald een grote doelgroep. “Mijn afstudeerbegeleider, Willem-Jan Renger, zag meteen al potentie om de spelmethodiek op verschillende vlakken toe te passen,” zegt Twan. “Hij was het ook die mij op het pad van de SIA Take-off bracht, waardoor ik weer aan Tom van de Wetering [coach bij HKU X] werd gekoppeld.” Zowel Willem-Jan als Tom zagen in dat het spel meerwaarde kon hebben voor allerlei sectoren binnen de zorg. Tijdens Twans master was al duidelijk geworden dat het spel, in concept, functioneerde. Nu moest het van een ‘schoolproject’ naar een ‘echt’ product.

Uitstraling
Twan is industrieel productontwerper, dus hij heeft zeker een esthetische kijk op dingen, maar hij zegt ook: “Ik ben geen illustrator. Daarom wilde ik heel graag samenwerken met illustrator Joren Joshua en grafisch ontwerpbureau Thomas & Jurgen. Zo’n spel moet er gewoon mooi en verzorgd uitzien.” Op dat gebied viel nog wel iets te winnen. “De basis van bestaande kaartspellen in de zorg is vaak goed,” zegt Twan, “maar je merkt dat daar de kracht van ontwerpen en vormgeven sterk wordt onderschat. De meeste spellen zien er niet uitnodigend uit.” In zijn aanvraag reserveerde Twan daarom een deel van het budget aan de kosten voor de uitstraling. Een prima uitgave, vindt hij, omdat de illustrator en de grafisch vormgevers het spel echt naar een hoger niveau wisten te tillen.

Verdieping
Naast een esthetische upgrade kon het spel ook een inhoudelijke verdieping gebruiken. “Ik ben geen zorgverlener,” zegt Twan, “ik ben een ontwerper binnen de zorgwereld.” Psychiater Jules Tielens en hoogleraar psychiatrie Jim van Os, twee grote namen uit het veld, spraken hun steun uit voor het spel en nodigden hem ieder uit voor een gesprek. Maar verder dan de koffie kwam hij niet. Hij had hoog ingezet, maar zijn verwachting strookte niet met de realiteit. “Dat is iets waar je alleen achter kan komen door het te doen,” zegt Twan. “Tielens en Van Os waren superaardig, ze juichten mijn idee toe en ze hebben me aan veel waardevolle contacten geholpen. Maar natuurlijk waren die mannen veel te druk om mij ook nog van inhoudelijke feedback te voorzien. Dat moest toch komen van de mensen die met hun voeten in de klei staan. Zoals Francine Boske, mijn contactpersoon bij Arkin [centrum voor geestelijke gezondheidszorg in de regio Amsterdam], die uiteindelijk zelfs mijn zakenpartner is geworden.”

Ondernemen
Twans Take-offtraject is bijna afgesloten. De lancering van het spel staat in de startblokken. Altrecht [centrum voor geestelijke gezondheidszorg in de regio Utrecht] onderzoekt momenteel de mogelijkheid om een grote opgave te printen. Ypsilon [vereniging van familieleden en naasten van mensen met psychosegevoeligheid] zal er aandacht aan wijden in hun nieuwsbrief en binnenkort publiceert Twan een blog op PsychoseNet.nl. En hij is uitgenodigd door Mentrum [Amsterdams centrum voor volwassenen met een ernstige psychiatrische aandoening en/of verslaving], om zijn spel te presenteren. Hij kijkt terug op een hectische, maar geslaagde tijd. “Ik heb geleerd dat ik een doorzetter ben. Dat ik goed ben in netwerken en contacten onderhouden. Zelfs in de lastigste tijd ging ondernemen me goed af.” Twan voorziet dat ‘Waan-zinnig gesprek’ nog flink zal evolueren… maar nu even niet. “Ik heb ook geleerd dat ik onder de mensen moet zijn. Alleen werken is niks voor mij, ik wil gevoed en gestimuleerd worden door anderen. Over een tijdje pak ik mijn project weer op. Voor nu ben ik even heel gelukkig in de keuken.”

Lees ook de andere verhalen!