Digitaal maken,
digitaal verdienen?
Perspectieven op de maakpraktijk en kunstmarkt van morgen.
24 november 2022
19:00-21:30 uur
IBB-laan 50 – Utrecht
Terugblik avondprogramma 24 november 2022
Met verschillende experts, studenten, docenten, alumni en externe geïnteresseerden gingen we in gesprek over de laatste ontwikkelingen rondom digitale maak- en verdienstrategieën.
Dankzij de snelle opmars van ‘Generative AI’ zoals GPT-3, DALL-E en Stable Diffusion is het eenvoudiger dan ooit om digitale illustraties, fotorealistische afbeeldingen en zelfs bewegend beeld te maken. Ook voor wie niet vaardig is met traditionele tools zoals Illustrator en Photoshop.
Welke (ethische) vragen roept generatieve AI op over de positie van creatief professionals in het werkveld? En hoe kun je AI-tools onderdeel maken van je maakproces?
Een tweede ontwikkeling die impact heeft op de praktijk van creatief professionals is de ‘Non Fungible Token’ (NFT). Deze technologie maakt het mogelijk om kunst op een nieuwe manier te verkopen en verhandelen. Welke kansen biedt dit voor makers van digitaal en fysiek werk? Hoe verhoud je je als galeriehouder tot nieuwe technologie én (ethische) bezwaren?
Sprekers en aanwezigen
Marissa Memelink
Marissa doet bij medialab SETUP al een aantal jaar onderzoek naar de (on)mogelijkheden van generatieve AI. Ze vertelde over wat ze heeft geleerd van projecten als ‘Smeltkroezen met een Pottenbakrobot‘, ‘AI Smartlappen maken‘ en ‘Starry AI Bingo‘ over hoe makers kunnen samenwerken met AI-tools.
Stephan Duquesnoy
Stephan vertelde over hoe hij zijn digitale kunst verkoopt via NFT-platforms en online galeries en hoe hij daarin samenwerking opzoekt met andere digitale én fysieke makers. Ook ervaart hij als digitaal maker zelf de impact van de snelle intrede van creatieve AI in het veld.
Gustaaf Dekking
Gustaaf leidde galerie Mokum & Rutger Brandt en zet zich nu vanuit Artifund in als innovatiestrateeg in de museumwereld. Hij reflecteerde tijdens de paneldiscussie op hoe traditionele en digitale kunstwereld en -markt zich tot elkaar verhouden en wat NFT-platforms kunnen leren van galeries en andersom.
Overige deelnemers en peiling
De avond werd bezocht door circa 30 deelnemers: van studenten van mode tot afgestudeerde illustratoren en van Utrechtse galeriehouders tot docenten en studieleiders.
Zagen zij creatieve AI’s vooral als bedreiging voor HKU’ers (studenten/alumni & HKU zelf) of vooral als een kans? Het resultaat van deze poll was ‘vooral als een kans’ (score 3.9 op een schaal van 5).
Creatieve AI & NFT’s: roepen ze dezelfde vragen op?
Hoewel het vooraf niet persé de bedoeling was om verbanden te leggen tussen de opkomst van creatieve AI’s en NFT’s, liepen de onderwerpen tijdens de avond opvallend vaak in elkaar over.
Beide ontwikkelingen roepen vragen op over:
- De waarde van creativiteit en herkomst en eigenaarschap van creatieve artefacten
- Samenwerking en het (veranderende) waardepakket van de creatief professional.
- Maakprocessen, ketenregie & -verantwoordelijkheid
Lees verder voor een aantal inzichten per thema.
Eigenaarschap en herkomst
Dé belofte van NFTs is dat herkomst en eigenaarschap eindelijk duidelijk zijn en blijven voor digitale (kunst)artefacten. Maar het blijft opletten, want de registratie van herkomst en eigenaarschap begint pas op het moment dat iemand een afbeelding aan de blockchain koppelt. Hoe de afbeelding daarvoor tot stand is gekomen is minder goed inzichtelijk.
Voor Stephan is het soms een heel karwei om NFT-handelaren te overtuigen van de authenticiteit en ambachtelijkheid van zijn werk. Zijn werk is inmiddels zo goed vindbaar dat AI-systemen zijn afbeeldingen als trainingsmateriaal gebruiken. Het resultaat: door controlesystemen wordt nu ook zijn eigen ambachtelijke werk soms als AI-gegenereerd gezien. Net als bij de Mona Lisa willen (online) galeries nog steeds zeker weten dat een werk ook echt door de kunstenaar zelf gemaakt is. Een geruststelling voor HKU’ers die voorlopig handmatig willen blijven maken.
Samenwerking
Als maker kun je actief een rol voor AI ontwerpen in je maakproces. Het gaat er dan niet om of je de technologie alleen als kans of bedreiging ziet, maar vooral om hoe je uiteindelijk samenwerkt en welke waarden daarin centraal staan. SETUP & alumnus Casper de Jong vertrokken vanuit dit principe bij hun onderzoek naar de ideale pottenbakrobot. Dat moest vooral een gewaardeerde samenwerkingspartner worden waarbij de kwaliteiten van mens én robot ruimte kregen.
Als je NFTs inzet zoals Stephan dan speelt samenwerking net zo’n grote rol. Hij is verbonden aan een collectief van digitaal makers en ontwikkelt samen met de leden ‘colabs’ en exposities. Maar partnerships met makers van fysieke kunst zijn net zo interessant. Zo verwerkte hij een fysiek modestuk (een korset) van een andere HKU-alumna in zijn digitale werk en kreeg de koper van de NFT ook het fysieke korset opgestuurd. En digitale (mode)kunst valt ook heel goed fysiek te exposeren als je dit met aandacht doet, zoals de expositie ‘Van Pasvorm tot Polygon‘ met de alumni van Studio PMS.
Maakprocessen, ketenregie & -verantwoordelijkheid
Tot slot ging het gedurende de avond veelvuldig over de ethische kwesties waar je gedurende het werken met AI’s en NFT’s als maker tegenaan loopt. SETUP moest bekennen dat in de ideegeneratiefase er niet altijd duizenden euro’s budget is om het visualisatiewerk dan door professionele makers te laten doen. Een AI voegt in die nog prille fase van een project veel toegevoegde waarde toe. Maar profiteer je dan niet ongeoorloofd van al het werk waarmee die AI getraind is? En zou je de maker dan niet op een andere manier toch kunnen inhuren? Welke verantwoordelijkheid heb en neem je als maker en opdrachtgever als het gaat om de eerlijkheid van de gehele waardeketen?
Bij het maken van Smartlappen met AI lagen auteursrechtenkwesties op de loer. Zeker toen bleek dat de AI pas iets zinnigs geen genereren bij véél meer dan de geplande 1000 songteksten in het trainingsmodel. De juristen van Sony en andere grote labels liggen dan al snel op de loer. In de wereld van visuele kunst worden deze rechten veel minder goed verdedigd. Is dat een reden om vrijuit te spelen met creatieve AI, of juist een reden om je hard te maken voor de rechten van beeldmakers die al die nieuwe ‘generaties’ mogelijk maken?
In de discussie over NFT’s ging het over de houdbaarheid van een NFT. In feite is een NFT niets meer dan een eigendomsbewijs met een link erop. Wat als de link niet meer werkt, omdat het bronbestand is verwijderd of omdat de gebruikte blockchaintechnologie de tand des tijds niet doorstaat? Kun je hier als maker toch garanties in proberen te bieden, bijvoorbeeld door te kiezen voor een geschikte Creative Commons-licentie zodat de rechten van het werk voor iedereen helder zijn?
Zelf aan de slag?
Wil je aan de slag met Creatieve AI of NFT-technologie als maker of in je onderwijs? Of heb je andere ideeën over Digitaal maken, digitaal verdienen?
- Voor de inzet van AI en andere technologie in maakprocessen neem je het beste contact op met het Programma Creatieve Technologie van HKU (creatievetechnologie@hku.nl).
- Voor de inzet van AI en andere technologie in relatie tot thema’s als verdienen en auteursrecht kun je contact opnemen met HKU X: het programma Creatief Ondernemerschap van HKU (hkux@hku.nl).
- Volg de nieuwsbrief van HKU-alumnus Laurens Vreekamp over dit onderwerp, of lees zijn boek ‘The Art of AI’
- En experimenteer zelf met bijvoorbeeld ChatGPT of DALL-E. Door er zelf mee te experimenteren kom je sneller achter de mogelijkheden, beperkingen en (morele en praktische) dilemma’s voor je eigen (onderwijs)praktijk.
Vragen? Mail hkux@hku.nl of app 06-23076284